ਅਸਟਪਦੀ 14 – ਮਨਮਤਿ, ਸੰਸਾਰਿਕ ਮਤਿ ਅਤੇ ਗੁਰਮਤਿ

ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਆਪਨ ਆਪੁ ਸੁਝੈ ॥

ਤਿਸ ਕੀ ਜਾਨਹੁ ਤ੍ਰਿਸਨਾ ਬੁਝੈ ॥

ਸਾਧਸੰਗਿ ਹਰਿ ਹਰਿ ਜਸੁ ਕਹਤ ॥

ਸਰਬ ਰੋਗ ਤੇ ਓਹੁ ਹਰਿ ਜਨੁ ਰਹਤ ॥

ਅਨਦਿਨੁ ਕੀਰਤਨੁ ਕੇਵਲ ਬਖ੍ਯ੍ਯਾਨੁ ॥

ਗ੍ਰਿਹਸਤ ਮਹਿ ਸੋਈ ਨਿਰਬਾਨੁ ॥

ਏਕ ਊਪਰਿ ਜਿਸੁ ਜਨ ਕੀ ਆਸਾ ॥

ਤਿਸ ਕੀ ਕਟੀਐ ਜਮ ਕੀ ਫਾਸਾ ॥

ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਕੀ ਜਿਸੁ ਮਨਿ ਭੂਖ ॥

ਨਾਨਕ ਤਿਸਹਿ ਨ ਲਾਗਹਿ ਦੂਖ ॥੪॥

ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਰੂਹਾਨੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਰੂਹਾਨੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਨੰਤ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਥੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕੀਏ।

ਜਦ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਰਚਨਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਕੀਤੀ ਉਸ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਰਮ ਅਨੰਤ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਅਨੰਤ ਪਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਰਚਨਾ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਓ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੀਏ। ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਜੀ ਨੇ ਜੇਕਰ ਇਹ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਅਨੰਤ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਕਿਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਲੱਭ ਕੇ ਸਾਰੀ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ। ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਨੀ ਪੈਣੀ। ਪਰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਇਸ ਪਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛੁਪਾਉਣ ਵਿਚ ਬੜੇ ਹੀ ਨੀਤੀਕਾਰ ਸਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਇਸ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨੀ ਪਵੇ ਇਸਨੂੰ ਲੱਭਣ ਵਾਸਤੇ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਅਨਾਦਿ ਸਤਿ ਨੂੰ ਖੋਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਤਦ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਪਰਮ ਅਨੰਤ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠੀ ਇਹ ਪਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੇਵਲ ਅਸੀਂ ਹੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਨੁੱਖ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਅਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਅਨੰਤ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਸਕੇ। ਕੇਵਲ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਇਸ ਪਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦਗੀ ਰਾਹੀਂ ਪਰਗਟ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਾਡੀ ਰੂਹ ਅਸਲ ਵਿਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਜੀਵ ਤੱਤ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰ ਸਾਹ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਚੱਲਦੇ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬੰਦਗੀ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਆਪਣੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕੇਵਲ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਬੋਧ ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਬੋਧ ਦੇ ਗੁਣ ਵਜੋਂ ਐਸਾ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਆਪ ਹੀ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦਾ ਸੋਮਾ, ਇੱਕ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸੋਮਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਦ ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਸੋਮੇ ਸਤਿ ਸਰੋਵਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹਮ ਦਰਵਾਜ਼ੇ— ਬੱਜਰ ਕਪਾਟ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਮਸਲਾ ਕੇਵਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਅਤੇ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਭਾਗ ਹੋਵੇ, ਜਾਂ ਜਿਹੜੇ ਇਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਅਤੇ ਰੱਖ ਸਕਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ। ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਜਿਹੜੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਤੁਸੀਂ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਤਨ, ਮਨ ਅਤੇ ਧਨ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਇਸ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦਾ ਸੋਮਾ ਹੈ। ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਨਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਦ ਸਾਡੀ ਬਿਰਤੀ ਉੱਚੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉੱਚੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਕ ਸਮਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸਰੀਰਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਇਸ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਬੋਧ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋ।

ਜਦ ਇਹ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਧੰਨ ਧੰਨ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਜੀ ਦੇ ਨਿਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਤਦ ਇਥੇ ਕੋਈ ਇੱਛਾ ਬਾਕੀ ਨਹੀਂ ਬਚਦੀ। ਮਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਇੱਛਾ-ਰਹਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਜਦ ਇਹ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਥੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਵਹਿੰਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਸਥੂਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਅਸਲ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਹਰ ਇੱਕ ਭਾਗ ਨੂੰ ਨਾਮ ਨਾਲ ਥਿੜਕਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜੋ ਵੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਸਾਡੇ ਲਈ ਸਤਿ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਇੱਛਾਵਾਂ। ਇੱਛਾ ਰਹਿਤ ਬਣਨ ਵਾਸਤੇ ਇਹਨਾਂ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਪਾਉਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ। ਇੱਛਾ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਦੇ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇੱਕ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਕਦੇ ਖ਼ਤਮ ਨਾ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਧਾਰਾ ਵਾਂਗ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਿਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੇ ਮਾੜੇ ਕਰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਕਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਥੇ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਰਸਤਾ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਸਤਿ ਸੰਤੋਖ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਜਾਣਾ। ਸਤਿ ਸੰਤੋਖ ਕੇਵਲ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਨਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਬੰਦਗੀ ਨਾਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਫਿਰ ਇੱਕ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ।

ਇੱਛਾਵਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ, ਦੁੱਖਾਂ, ਕਲੇਸ਼ਾਂ, ਤਕਲੀਫ਼ਾਂ ਦਾ ਮੂਲ (ਜੜ੍ਹ) ਕਾਰਨ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਮਨ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸਬਰ ਸੰਤੋਖ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਹਿਣ ਦਿੰਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਸਤਿ ਦੀ ਕਰਨੀ ਅਤੇ ਸਤਿਨਾਮ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੇਵਲ ਸਤਿ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਿਆ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪਰਮ ਜੋਤ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦਾ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਹੈ ਮਨ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਮਾਇਆ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਪੰਜ ਦੂਤਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪੱਧਰ ਹਨ। ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰੋਗ ਰਹਿਤ ਹੈ ਭਾਵ ਕੇਵਲ ਇਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਐਸੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ।

ਜੋ ਜੋ ਦੀਸੈ ਸੋ ਸੋ ਰੋਗੀ ॥ ਰੋਗ ਰਹਿਤ ਮੇਰਾ ਸਤਿਗੁਰੁ ਜੋਗੀ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੧੧੪੦)

ਅਨਦਿਨ ਕੀਰਤਨ ਅਖੰਡ ਕੀਰਤਨ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਕੀਰਤਨ ਹੈ। ਇਹ ਰੋਮ ਰੋਮ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਪਾ ਜਾਪ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਚ ਸ਼ਬਦ ਅਨਹਦ ਨਾਦਿ ਸੰਗੀਤ ਹੈ ਜੋ ਦਸਮ ਦੁਆਰ ਵਿੱਚ ਸੁਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਐਸੀ ਬ੍ਰਹਮ ਦਾਤ ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਕਰਮ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਰਮ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ। ਕਰਮ ਦਾ ਭਾਵ ਇਥੇ ਹੈ ਮਿਹਰਾਮਤ, ਗੁਰਕ੍ਰਿਪਾ ਅਤੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ। ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਬ੍ਰਹਮ ਭਾਵ ਹੈ “ਤਨ ਦਾ ਕੀਲਣਾ” ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਮਾਇਆ ਉਪਰ ਜਿੱਤ। ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਕਰਮ ਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤਦ ਸੱਚਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਬੰਦਗੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹਨ ਇਸ ਅਨਦਿਨ ਕੀਰਤਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਸਤਿ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਜਿਹੜਾ ਇਸ ਬ੍ਰਹਮ ਦਾਤ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਤਿ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਵਖਿਆਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ, ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਆਮ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਜਿਊਣਾ ਹੈ। ਨਿਰਵਾਣ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ। ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਜਿਊਂਦੇ ਹੋਏ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੌਖਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੱਥ ਦਾ ਧੰਨ ਧੰਨ ਦਸ ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹਾਂ ਜੀ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਚਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵੱਲ ਝਾਤੀ ਮਾਰੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਤ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਵੀ ਜੀਵਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਨਿਰੰਤਰ ਮਾਇਆ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਬੰਦਗੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਮਾਇਆ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਹੈ। ਮਾਇਆ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਪੰਜ ਦੂਤਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਸ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ‘ਤੇ ਜਿੱਤ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਇਕਾਂਤ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਅਨਾਦਿ ਸਤਿ ਨੂੰ ਖੋਜਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਔਖਾ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਹਰ ਚੀਜ਼ ਛੱਡ ਦੇਣੀ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਔਖਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਕੇਵਲ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਨ, ਮਨ ਅਤੇ ਧਨ ਨਾਲ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦੇਈਏ। ਬਿਨ ਮੰਗਾਂ, ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ, ਪਿਆਰ, ਸ਼ਰਧਾ, ਭਰੋਸੇ ਅਤੇ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦੇਈਏ ਅਤੇ ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹੋਏ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੀਏ।

“ਭੁਖ” ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਤਾਂਘ, ਐਸੀ ਤਾਂਘ ਵਿੱਚ ਐਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਲਈ ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਪਿਆਰ, ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਯਕੀਨ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਪਿਆਰ, ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਲ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਦ ਉਸ ਲਈ ਦਰਗਾਹ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁਲ੍ਹ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਐਸੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਨਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਬੰਦਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਦ ਉਹ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਉਹ ਧੰਨ ਧੰਨ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਜੀ ਦੇ ਨਿਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਤਦ ਤੱਕ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਪਿਛੇ ਤਿਲਕ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਬੰਦਗੀ ਤੋਂ ਥਿੜਕ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਸਾਡੀ ਸੰਗਤ ਵਿੱਚ ਇਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸਨ ਜਿਹੜੇ ਕਰਮ ਖੰਡ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਰੂਹਾਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਪਰ ਗਏ। ਪਰ ਤਦ ਇਹ ਲੋਕ ਗੁਰੂ ਤੋਂ ਬੇਮੁਖ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਗਵਾ ਲਈ ਜੋ ਕਮਾਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮਾਇਆ ਦੀ ਪਰਖ ਸਾਹਮਣੇ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੇ। ਉਹ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਡਿੱਗ ਪਏ। ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਮਨ ਵਿੱਚ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰ ਰੱਖੋ ਕਿ ਇਹ ਨਾ ਸੋਚੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਕਮਾ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਕਦੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਬੇਮੁਖ ਨਾ ਬਣੋ ਜਿਸਨੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਐਸਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਦਾ ਹੀ ਗੁਰੂ ਦਾ ਬਚਨ ਮੰਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਉਸਦੇ ਬਚਨਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਦੂਸਰਿਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਉ। ਸਾਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਦਸਵੰਧ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਦ ਤੱਕ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨੋਂ ਰੋਕ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ।

ਬੰਦਗੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਸ਼ਰਧਾ ਹੈ, ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਪਿਆਰ, ਯਕੀਨ ਅਤੇ ਭਰੋਸਾ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਲ ਹਰਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ।

ਜਿਸ ਕਉ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਮਨਿ ਚਿਤਿ ਆਵੈ ॥

ਸੋ ਸੰਤੁ ਸੁਹੇਲਾ ਨਹੀ ਡੁਲਾਵੈ ॥

ਜਿਸੁ ਪ੍ਰਭੁ ਅਪੁਨਾ ਕਿਰਪਾ ਕਰੈ ॥

ਸੋ ਸੇਵਕੁ ਕਹੁ ਕਿਸ ਤੇ ਡਰੈ ॥

ਜੈਸਾ ਸਾ ਤੈਸਾ ਦ੍ਰਿਸਟਾਇਆ ॥

ਅਪੁਨੇ ਕਾਰਜ ਮਹਿ ਆਪਿ ਸਮਾਇਆ ॥

ਸੋਧਤ ਸੋਧਤ ਸੋਧਤ ਸੀਝਿਆ ॥

ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਤਤੁ ਸਭੁ ਬੂਝਿਆ ॥

ਜਬ ਦੇਖਉ ਤਬ ਸਭੁ ਕਿਛੁ ਮੂਲੁ ॥

ਨਾਨਕ ਸੋ ਸੂਖਮੁ ਸੋਈ ਅਸਥੂਲੁ ॥੫॥

ਸਾਡਾ ਸੰਤ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸਾਡੀ ਰੂਹਾਨੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੰਤ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਜਿਸਨੇ ਆਪ ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬੇਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਚਾਣ ਗੁਆ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਤਿ ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸਤਿ ਵਿੱਚ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਹਉਮੈ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਹਉਮੈ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਦਰਗਾਹ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਿਆ ਹੈ। ਦੂਸਰੇ ਰੂਹਾਨੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ “ਸੰਤ” ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਗਟਿਓ ਜੋਤ, ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ, ਇੱਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਉਹ ਇੱਕ ਜਿਸਨੇ ਮਾਇਆ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਪਾ ਲਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਧੰਨ ਧੰਨ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਸਵਾਮੀ ਜੀ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਸੰਤ ਨੇ ਪਰਮ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਟੱਲ ਅਵਸਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਤ ਉਹ ਇੱਕ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਹਿਰਦਾ ਪੂਰਨ ਸਚਿਆਰੀ ਰਹਿਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੇ ਗੁਣ ਕਾਰਨ ਉਸਨੇ ਪੰਜ ਦੂਤਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਦੀ ਰਹਿਤ, ਸੰਪੂਰਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਰਹਿਤ ਪਾ ਲਈ ਹੈ। ਐਸੀ ਰੂਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਘਟਨਾ ਨਾਲ ਵਿਆਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਜੋ ਵੀ ਉਸਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕੁਝ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੂਰਨ ਹੁਕਮ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਬੋਧ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਏ ਕਿ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਹੁਕਮ ਅਧੀਨ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਕਮ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਅਟੱਲ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ। ਮਨ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਮਨ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਮਨ ਦਾ ਪਰਮ ਜੋਤ ਪੂਰਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੂਰਨ ਤੱਤ ਗਿਆਨ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਬਦਲ ਜਾਣਾ।

ਸੰਤ ਪਦਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਇੱਕ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੰਤ ਹਿਰਦਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਕਰ ਲਵੋ, ਇਹ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰ ਲਵੋ ਕਿ ਸਾਡਾ ਪਦਾਰਥਕ ਸਰੀਰ ਸੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਿਰਦਾ ਸੰਤ ਹੈ। ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸੰਤ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਨੰਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਪਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਅਨਾਦਿ ਸਤਿ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਖ਼ੁਦ ਪਰਮਾਤਮਾ ਆਪ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸੰਤ ਇਸ ਧਰਤੀ ‘ਤੇ ਇੱਕ ਜੀਵਤ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਰਾ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਆਪਣਾ ਆਪ ਤਨ, ਮਨ ਅਤੇ ਧਨ ਸੰਤ ਸਤਿਗੁਰੂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂਲ ਵਿੱਚ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦੇਣਾ ਪੂਰਨ ਸ਼ਰਧਾ, ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਪੂਰਨ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ। ਸਾਡੀ ਰੂਹਾਨੀ ਸਫਲਤਾ ਸਾਡੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਮਰਪਣ ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲਵੋ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬ੍ਰਹਮ ਕਾਨੂੰਨ ਹੈ, ਇਹ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਇਹ ਸਭ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਸਭ ਕੁੱਛ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਦਾ ਪੂਰਨ ਹੁਕਮ ਹੈ। ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਇਸ ਇਲਾਹੀ ਦਰਗਾਹੀ ਬ੍ਰਹਮ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਦੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ। ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਧਾਰ ‘ਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਸੁਣਨ ਦੇ ਕਰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰੰਤੂ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਰਨੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਤਰੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਮ ਕਰਨਾ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾ ਕਰਨਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਖੜਦਾ। ਇਹ ਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਉਪਰ ਕਰੋੜਾਂ ਹੀ ਲੋਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਰਿਵਾਜ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਸਤ ਹਨ ਪਰ ਐਸਾ ਕਰਕੇ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਕਿਤੇ ਵੀ ਕੁਝ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਹੇ। ਜੋ ਅਸੀਂ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹਾਂ ਉਸਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਲਿਆ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਪੜ੍ਹਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅਸੀਂ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਦੇ।

ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਅੱਜ ਤੋਂ ਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਉ ਅਤੇ ਇਸ ਪੁੰਨ ਕਰਮ ਦੇ ਸਾਰੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋਗੇ। ਇਹ ਫਲ, ਇਸਦੇ ਇਲਾਹੀ ਦਰਗਾਹੀ ਅਨੁਭਵ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹਨ, ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਿਰਫ਼ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਫਲ ਸਰੂਪ ਸਾਰੀਆਂ ਬ੍ਰਹਮ ਦਾਤਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਦ ਗੁਰੂ ਸਾਨੂੰ ਬੰਦਗੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਵਿੱਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦੇਈਏ ਤਦ ਧੰਨ ਧੰਨ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਿਤਾ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਜੀ ਸਾਡੀ ਹਰ ਕਦਮ ‘ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕਰਨਗੇ ਨਿਰੰਤਰ ਤਦ ਤੱਕ ਜਦ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਇਸ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ:

ਅਪੁਨੇ ਕਾਰਜ ਮਹਿ ਆਪਿ ਸਮਾਇਆ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੮੧)

ਅਸਲ ਬ੍ਰਹਮ “ਕਾਰਜ” ਜਿਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵਨ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਇੱਕ ਸੰਤ ਹਿਰਦਾ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਤਦ ਗੁਰੂ ਸਦਾ ਹੀ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਡੀ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ। ਇਥੇ ਕੁਝ ਵੀ ਸਾਡੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਉਸਦੀ ਆਗਿਆ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਦਰਗਾਹੀ ਹੁਕਮ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਹੁਕਮ ਦੀ ਇਸ ਬ੍ਰਹਮ ਪਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਤਦ ਸਾਡੀ ਬੰਦਗੀ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਦੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੌਖੀ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਤਦ ਉਹ ਸਾਡੀ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸੰਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਤ ਹਿਰਦਾ ਬਣਨ ਅਤੇ ਪਰਮ ਪਦਵੀ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੀ ਬੰਦਗੀ ਅੱਗੇ ਵਧਦੀ ਹੈ ਤਦ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਅਸੀਂ ਅੰਦਰੋਂ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਸਾਧ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਨਿਰਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਸਚਿਆਰਾ ਹਿਰਦਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਉਹ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚੋਂ ਸਾਰੇ ਮਾੜੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਮ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਸਾਡਾ ਹਿਰਦਾ ਇੱਕ ਸੰਤ ਹਿਰਦਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਸ਼ਬਦ “ਸੋਧਤ” ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਾ ਲੈਣਾ ਕਿ ਮਾਇਆ ਆ ਕੇ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਝੁਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਉਪਰ ਅਨੰਤ ਭਰੋਸਾ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਤੱਤ ਗਿਆਨ—ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬੰਦਗੀ ਉੱਨਾ ਚਿਰ ਅਧੂਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਪੂਰਨ ਤੱਤ ਗਿਆਨ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਆਤਮ ਰਸ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਇਹ ਸਰਵ-ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਤਦ ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਾਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ:

ਜੈਸਾ ਸਾ ਤੈਸਾ ਦ੍ਰਿਸਟਾਇਆ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੮੧)

ਇਹ ਪੂਰਨ ਬੋਧ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਧੰਨ ਧੰਨ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਿਤਾ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਜੀ ਦੇ ਨਿਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸਾਰਾ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ। ਇਹ ਤਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਅਸੀਂ ਸਥੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਨਿਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਅਤੇ ਸਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੇਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਸਦਾ ਸਥੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਵ ਹੈ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਉਸਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਅਖ਼ੀਰਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਤ ਕੋਲ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸੰਤ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨ ਸਮਰਪਣ ਸਾਡੇ ਲਈ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ “ਹੀਰਾ ਜਨਮ ਅਮੋਲ” ਦਾ ਅਸਲ ਬ੍ਰਹਮ ਮੰਤਵ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਨਹ ਕਿਛੁ ਜਨਮੈ ਨਹ ਕਿਛੁ ਮਰੈ ॥

ਆਪਨ ਚਲਿਤੁ ਆਪ ਹੀ ਕਰੈ ॥

ਆਵਨੁ ਜਾਵਨੁ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਅਨਦ੍ਰਿਸਟਿ ॥

ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਧਾਰੀ ਸਭ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ॥

ਆਪੇ ਆਪਿ ਸਗਲ ਮਹਿ ਆਪਿ ॥

ਅਨਿਕ ਜੁਗਤਿ ਰਚਿ ਥਾਪਿ ਉਥਾਪਿ ॥

ਅਬਿਨਾਸੀ ਨਾਹੀ ਕਿਛੁ ਖੰਡ ॥

ਧਾਰਣ ਧਾਰਿ ਰਹਿਓ ਬ੍ਰਹਮੰਡ ॥

ਅਲਖ ਅਭੇਵ ਪੁਰਖ ਪਰਤਾਪ ॥

ਆਪਿ ਜਪਾਏ ਤ ਨਾਨਕ ਜਾਪ ॥੬॥

ਰੂਹ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰਦੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਜੰਮਦੀ। ਇਹ ਪਦਾਰਥਕ ਸਰੀਰ ਹੈ ਜੋ ਜੰਮਦਾ ਅਤੇ ਮਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੂਹਾਨੀ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨਾਦਿ ਭਾਗ ਹੈ। ਰੂਹ ਦੁਆਰਾ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਆਪਣੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦੀ ਹੈ। ਰੂਹ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਭਾਗ ਹੈ। ਹਰ ਚੀਜ਼ ਜਿਹੜੀ ਜਿਊਂਦੀ ਅਤੇ ਵਧਦੀ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਰੂਹ ਦੀ ਪਰਮ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਇਸਨੂੰ ਇਸਦੇ ਸਾਰੇ ਸਥੂਲ ਭਾਵ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਰੂਹ ਦਾ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣਾ ਪਦਾਰਥਕ ਸਰੀਰ ਦੀ ਮੌਤ ਹੈ।

ਇਹ ਬ੍ਰਹਮ ਕਾਨੂੰਨ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਖ਼ਲਾਅ ਵਿੱਚ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ ਨਿਰੰਤਰ ਪਰਿਵਰਤਨ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿੱਚ ਪਦਾਰਥਕ ਮੌਤ ਮਰ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਨਮ ਰੂਹ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦ ਰੂਹ ਇਸ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਛੱਡਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਹਰ ਭਾਗ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰੂਹ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਹਰ ਜੀਵ ਭਾਗ ਦੀ ਪਦਾਰਥਕ ਮੌਤ ਵੱਲ ਖੜਦੀ ਹੈ । ਜਦ ਕਿਸੇ ਜੀਵ ਰਚਨਾ ਦੀ ਪਦਾਰਥਕ ਮੌਤ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਤਦ ਰੂਹ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਉਸ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸਦੇ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਵਾਪਸ ਇਸਦੇ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਹ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਨੇ ਮਨੁੱਖਾ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਪੰਜ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਪੰਜ ਤੱਤ, ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਅੱਗ, ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਜਦ ਆਦਮੀ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਸਾਰੇ ਤੱਤ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਰੂਹ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਚਲਦਿਆਂ ਰੱਖ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੂਹ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਹਰ ਜੀਵਤ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਇੱਕ ਝਲਕ ਹੈ।

ਨਹ ਕਿਛੁ ਜਨਮੈ ਨਹ ਕਿਛੁ ਮਰੈ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੮੧)

ਹਰ ਇੱਕ ਰਚਨਾ ਦਾ ਮੂਲ ਇਹ ਰੂਹ ਤੱਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰੂਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਰ ਪਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ “ੴ ਸਤਿਨਾਮ” ਹੈ। ਜਦ ਹਰ ਸਿਰਜਨਾ ਦੇ ਪਿਛੇ ਇਹ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਹੈ ਤਦ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਪਦਾਰਥਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਜੋ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਪਿੱਛੇ ਕੌਣ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਹੜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦਾ ਉੱਤਰ ਮਨੁੱਖਾ ਜੀਵ ਦੀ ਸਿਆਣਪ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਤਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਤਰਕ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕੀਨ ਹੈ। ਪਰ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਦੀ ਹੋਂਦ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਤਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰਚਨਾ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਜੀ ਗਈ ਅਤੇ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੋਈ ਤਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਦਾ ਕੇਵਲ ੬-੮ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਗ ਹੀ ਸਕ੍ਰਿਆ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਦਿਮਾਗ਼ ਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਇਹ ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਹਾਲਾਤ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਚਾਲੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕੇਵਲ ੬-੮ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖਾ ਜਾਤੀ ਨੇ ਇੰਨੀ ਤਰੱਕੀ ਅੱਜ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਕਰ ਲਈ ਹੈ।

ਜ਼ਰਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਉ ਜੇਕਰ ਸਾਰਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਵਾਪਰੇਗਾ? ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਮਨੁੱਖਾ ਦਿਮਾਗ਼ ੧੦੦ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਣ ਸਕੇਗਾ? ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿੱਚ ੧੦੦ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੰਮ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਵਾਲਾ ਬਣਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਅਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਤਰਕ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਹਾਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀ।

ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਕੋਲ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ਼ ਨੂੰ ੧੦੦ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਕੰਮ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਵਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਇੱਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਰਥ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਾ ਦਿਮਾਗ਼ ਵਿਚਲੀ ਪਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਬੋਧ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਅਸੀਂ ਬ੍ਰਹਮ ਦੇ ਭੇਦ ਖੋਜ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਦਾ ਇਕ ਭੇਦ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਬੋਧ ਕਰਨਾ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਸਿਰਜਨਾ ਸਾਜੀ ਗਈ ਅਤੇ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਧੰਨ ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਪੰਚਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਦਾ ਬੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਡੇ ਉਪਰ ਬੇਅੰਤ ਦਿਆਲ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵੰਡ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਪਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ੴ ਸਤਿਨਾਮ ਦੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਧੰਨ ਧੰਨ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਿਤਾ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਜੀ।

ਇਹ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਉਪਰ ਤਦ ਹੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਹੋਵੇਗੀ ਕੇਵਲ ਜਦ ਅਸੀਂ ਸਤਿ ਕਰਮਾਂ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਲਗਾਵਾਂਗੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਸਮਰਪਿਤ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਪਿਆਰ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕੋਈ ਮੰਗ ਨਹੀਂ। ਇਥੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਵਪਾਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਾਂਗੇ ਤਦ ਅਸੀਂ ਯਕੀਨੀ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਾਂਗੇ ਅਤੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਾਂਗੇ।

ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਨੀਂਹ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਰੂਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਪਰਮ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਰੂਹ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਮਰਦੀ ਅਤੇ ਅਨਾਸ਼ਵਾਨ ਹੈ। ਰੂਹ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸਾਜੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਪਰਿਵਰਤਣ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਇਹ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਹਸਤੀ ਗਵਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਦਾਰਥਕ ਖ਼ਾਤਮੇ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਪਰਮ ਅਨੰਦ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀ ਹਰ ਸਿਰਜਨਾ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ‘ਸਤਿ’ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਉਹ ਹਿਰਦਾ ਜੋ ‘ਸਤਿ ਸਰੂਪ’ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿਰਦਾ ਇੱਕ ਖੰਡ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਸੱਚਖੰਡ। ਇਹ ਹਿਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਸੱਚਖੰਡ। ਇਹ ਹਿਰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪੂਰਨ ਸਚਿਆਰੀ ਰਹਿਤ ਅੰਦਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਥੱਲੇ ਹੈ ਮਹਾਂ ਖੰਡ (ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੰਡ) ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਾਂ ਖੰਡ ਪਾਖੰਡ ਹੈ। ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਖੰਡ ਸੱਚਖੰਡ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦਾ ਇਥੇ ਭਾਵ ਹੈ ਪਰਮਾਤਮਾ— ਇੱਕ ਓਅੰਕਾਰ। ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਇਕ ਖੰਡ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਹਾਂ ਖੰਡ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਪਾਖੰਡ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਸਾਡੇ ਹਿਰਦੇ ਨੂੰ ‘ਇਕ ਖੰਡ’ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣਾ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਹੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਇਕ ਖੰਡ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਕਰਤੇ ਦੀ ਰਚਨਾ ਅਨੰਤ ਹੈ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਆਪ ਸਿਰਜਨਹਾਰਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਪਦਾਰਥਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਕੋਈ ਵੀ ਆਦਮੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹਮ ਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਬਸ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਹੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਰਹੋ ਅਤੇ ਇਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ਤਦ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ, ਨਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ, ਪੂਰਨ ਬੰਦਗੀ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀਆਂ ਉਚਾਈਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ।

ਜਿਨ ਪ੍ਰਭੁ ਜਾਤਾ ਸੁ ਸੋਭਾਵੰਤ ॥

ਸਗਲ ਸੰਸਾਰੁ ਉਧਰੈ ਤਿਨ ਮੰਤ ॥

ਪ੍ਰਭ ਕੇ ਸੇਵਕ ਸਗਲ ਉਧਾਰਨ ॥

ਪ੍ਰਭ ਕੇ ਸੇਵਕ ਦੂਖ ਬਿਸਾਰਨ ॥

ਆਪੇ ਮੇਲਿ ਲਏ ਕਿਰਪਾਲ ॥

ਗੁਰ ਕਾ ਸਬਦੁ ਜਪਿ ਭਏ ਨਿਹਾਲ ॥

ਉਨ ਕੀ ਸੇਵਾ ਸੋਈ ਲਾਗੈ ॥

ਜਿਸ ਨੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਹਿ ਬਡਭਾਗੈ ॥

ਨਾਮੁ ਜਪਤ ਪਾਵਹਿ ਬਿਸ੍ਰਾਮੁ ॥

ਨਾਨਕ ਤਿਨ ਪੁਰਖ ਕਉ ਊਤਮ ਕਰਿ ਮਾਨੁ ॥੭॥

ਸੰਤਾਂ, ਭਗਤਾਂ, ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀਆਂ, ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਦਾ ਕੋਈ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਯੁੱਗਾਂ ਵਿਚ ਚਮਕਦੀ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਯੁੱਗਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਜੀਸਸ ਕ੍ਰਾਈਸਟ ਦੀ ਸੋਭਾ ਵੱਲ ਦੇਖੋ, ਇਹ ਹੁਣ ਵੀ ਚਮਕ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਦਾ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਰਹੇਗੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੋਭਾ ਵੱਲ ਵੇਖੋ, ਇਹ ਹੁਣ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਾਂਗ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇੰਨੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵੀ ਚਮਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਜ਼ਰਾ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸੋਭਾ ਵੱਲ ਵੇਖੋ।

੧. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਜੀ।

੨. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੩. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੪. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਰਾਮਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੫. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੬. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੭. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਰਾਇ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੮. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੯. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ।

੧੦. ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ।

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਹੁਣ ਵੀ ਸਦਾ ਵਾਂਗ ਚਮਕ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਯੁਗਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਚਮਕਦੀ ਰਹੇਗੀ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਉੱਚ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪਦਵੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਭਾ ਵੱਲ ਵੇਖੋਗੇ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੋਭਾ ਥੋੜ੍ਹ-ਚਿਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ।

ਮਨੁੱਖਤਾ ਸਦਾ ਹੀ ਸੰਤਾਂ, ਭਗਤਾਂ, ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖੇਗੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਸਫਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਰਿਆਂ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਐਸੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਤੋਂ ਦਿਸ਼ਾ ਹਾਸਲ ਕਰੇਗੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਤਿ ਦੀ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਪਾਲਣਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਰਹਿਣ ਯੋਗ ਸਥਾਨ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਰਗੇ ਬਣਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਰਤਾਇਆ ਸਤਿ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਚ ਪੱਧਰ ਦਾ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਹੈ। ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਧਾਰਮਿਕ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋ, ਤਦ ਤੁਸੀਂ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸਯੋਗ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਲਈ ਮੁਕਤੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਜਿਹੜੇ ਇਕ ਸੰਤ, ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ—ਬਚਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਭਰੋਸੇ ਅਤੇ ਯਕੀਨ, ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਉਹ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬੰਦਗੀ ਵਿਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ, ਨਾਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਹਰ ਕੋਈ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ‘ਸਤਿ ਬਚਨ’ ਕਹਿ ਕੇ ਪਾਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਦ ਇਥੇ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਯੁਗ ਕਲਯੁਗ ‘ਸਤਿ ਯੁਗ’ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਹ ਹੀ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਬਦ ‘ਸੋਭਾਵੰਤ’ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ। ਉਹ ਮਹਾਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੰਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਖੜਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਬਦਲ ਸਕਣ ਅਤੇ ਸਤਿ ਨੂੰ ਵੇਖਣ, ਬੋਲਣ, ਸੁਣਨ, ਸਤਿ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਤਿ ਵਰਤਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਸਕਣ।

ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੀੜਾਂ ਅਤੇ ਦਰਦਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਕਰਕੇ ਮਹਾਨ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਵੰਡ ਕੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਣਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਹਾਨਤਾ—ਮਹਿਮਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਸਦਾ ਵਾਸਤੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰ ਰੱਖ ਲਵੋ ਜਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉੱਕਰ ਲਵੋ ਕਿ ਜਦ ਇਕ ਸੰਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਦ ਉਹ ਤੁਹਾਡਾ ਜ਼ਹਿਰ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਡੇ ਸਾਰੇ ਪਾਪ ਆਪਣੇ ਉਪਰ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤੁਸੀਂ ਕਦੀ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਮੁੱਲ ਚੁਕਾ ਨਹੀਂ ਸਕੋਗੇ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਉਸ ਵਰਗੇ ਬਣਕੇ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਪਰਉਪਕਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਕੇ ਸੇਵਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਉਹ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਲ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਮਹਾਂ ਪੁਰਖ ਜਿਹੜੇ ਪੀੜਾਂ ਅਤੇ ਦਰਦਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।

ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੋਗ ਹੈ ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਰੋਗ। ਜਨਮ ਮਰਨ ਵਿਚ ਅਨੰਤ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਭਟਕਦੇ ਰਹਿਣਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੂਸਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਘਾਤਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਬਿਮਾਰੀਆਂ—ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ, ਲੋਭ, ਮੋਹ, ਅਹੰਕਾਰ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸੰਤ ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਸਾਡੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਤਦ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉੱਠਦਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕਦ ਐਸੇ ਸੰਤ ਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚਖੰਡ ਦੀ ਅਨਾਦਿ ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਖੜੇਗਾ। ਐਸੇ ਸੰਤ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਸਾਡੀ ਬੀਤੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ ਕਾਰਨ ਬਣੀ ਸਾਡੀ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਕਾਫ਼ੀ ਕਿਸਮਤ ਵਾਲੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਸਤਿ ਕਰਮ ਸੱਚੀਆਂ ਕਰਨੀਆਂ, ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ ਹਨ, ਆਪਣੇ ਖਾਤੇ ਵਿਚ। ਤਦ ਸਾਨੂੰ ਇਕ ਐਸੇ ਸੰਤ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਾਡੇ ਲਈ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਬਾਂਹ ਪਕੜ ਕੇ ਇਸ ਅਨਾਦਿ ਯਾਤਰਾ ‘ਤੇ ਤੋਰਦਾ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨੂੰ ਇਸ ਬ੍ਰਹਮ ਕਾਨੂੰਨ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਜੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਤਿ ਦੀ ਕਰਨੀ, ਦਇਆ, ਧਰਮ, ਸੰਤੋਖ, ਸੰਜਮ, ਸਿਮਰਨ, ਸੇਵਾ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਵੇਲੇ ਹਰ ਇਕ ਲਈ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਹੀ ਸਤਿ ਦੀ ਕਰਨੀ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੀ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਇਸ ਸਤਿ ਮਾਰਗ ‘ਤੇ ਚਲਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ ਭਵਿੱਖੀ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨੀਂਹ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਵੋ। ਜਦ ਤੁਸੀਂ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਲ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੇਵੋ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲੋ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਤ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿਉ। ਐਸੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਦਿਆਲਤਾ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਸਤਿ ਦੇ ਖੋਜੀਆਂ ਨੂੰ ਦਿਆਲਤਾ ਵੰਡਣਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਬ੍ਰਹਮ ਕਰਮ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਸਰਵ-ਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਪਾਰਬ੍ਰਹਮ ਪਿਤਾ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੀ ਦਿਆਲਤਾ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦੀ ਖੇਡ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ ਹਾਂ। ਉਸ ਦੀ ਦਿਆਲਤਾ ਉਸ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਅਨੰਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੋ ਹੀ ਇਕ ਸੰਤ ਲਈ ਵੀ ਸਤਿ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਸੰਤ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰੀ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਉ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਕਰੋਗੇ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਫਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੋਗੇ। ਪਰ ਸਾਡੀ ਬੰਦਗੀ ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਕੋਈ ਮੰਗ ਨਹੀਂ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਵੋਗੇ। ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿਚ ਦ੍ਰਿੜ੍ਹ ਕਰ ਰੱਖੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਤ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਜੀਵਤ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਹੈ।

ਉਸ ਨੇ ਅਟੱਲ ਅਵਸਥਾ ਪਾ ਲਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਅਟੱਲ ਹਨ। ਉਸਦੇ ਬਚਨ ਯਕੀਨੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਤਿ ਹੋਣਗੇ। ਉਹ ਸਾਰਾ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਜੋ ਵੀ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਵਿਚ ਯਕੀਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਹੀ ਕਰਨਾ ਜਦ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ, ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਦੇਰ ਕੀਤੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਮਨੁੱਖ ਕਿੰਤੂ ਪ੍ਰੰਤੂ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਬੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਨਾਮ ਦੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਲਗਾਉਣਾ ਸਾਡੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਅਸੀਂ ਨਾਮ ਸਿਮਰਨ ਦੇ ਲੰਬੇ ਅਭਿਆਸ ਜਿਵੇਂ ੨, ੩, ੪, ੫ ਘੰਟੇ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਦ ਅਸੀਂ ਡੂੰਘੇ ਧਿਆਨ, ਸਮਾਧੀ ਅਤੇ ਸੁੰਨ ਸਮਾਧੀ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉੱਚ ਰੂਹਾਨੀ ਅਵਸਥਾ ਹੈ। ਤਦ ਸਾਡਾ ਮਨ ਪੂਰਨ ਸੋਚ ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਫਲਦਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਲਈ ਸੰਤ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ ਲੈ ਜਾਵੇਗਾ ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਅੱਗੇ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦੇਈਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜੀਵਤ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਸਮਝੀਏ।

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਆਪਿ ਨਿਰੰਕਾਰੁ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੭੪)

ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਪੂਰਨ ਪੁਰਖੁ ਬਿਧਾਤਾ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੭੩)

ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਰੂਹਾਨੀ ਸੁਪਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗੇ।

ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰੈ ਸੁ ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਰੰਗਿ ॥

ਸਦਾ ਸਦਾ ਬਸੈ ਹਰਿ ਸੰਗਿ ॥

ਸਹਜ ਸੁਭਾਇ ਹੋਵੈ ਸੋ ਹੋਇ ॥

ਕਰਣੈਹਾਰੁ ਪਛਾਣੈ ਸੋਇ ॥

ਪ੍ਰਭ ਕਾ ਕੀਆ ਜਨ ਮੀਠ ਲਗਾਨਾ ॥

ਜੈਸਾ ਸਾ ਤੈਸਾ ਦ੍ਰਿਸਟਾਨਾ ॥

ਜਿਸ ਤੇ ਉਪਜੇ ਤਿਸੁ ਮਾਹਿ ਸਮਾਏ ॥

ਓਇ ਸੁਖ ਨਿਧਾਨ ਉਨਹੂ ਬਨਿ ਆਏ ॥

ਆਪਸ ਕਉ ਆਪਿ ਦੀਨੋ ਮਾਨੁ ॥

ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਭ ਜਨੁ ਏਕੋ ਜਾਨੁ ॥੮॥੧੪॥

ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਝਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਪੂਰਨ ਸੰਤ, ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ, ਇਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉਪਰ ਜੀਵਤ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਰੂਹਾਨੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ, ਭਾਵ ਉਹ ਇਕ ਜਿਸਨੇ ਪਰਮ ਪਦਵੀ ਪਾ ਲਈ ਹੈ ਉਸਦੀ ਸੰਗਤ ਹੀ ਰੂਹਾਨੀ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੁੰਜੀ ਹੈ, ਉਸਦੇ ਬਚਨ ਕਮਾਉਣ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਹੈ। ਜਿਸਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਜੋਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਾਇਆ ਉਪਰ ਜਿੱਤ ਪਾ ਲਈ ਹੈ ਕੇਵਲ ਉਹ ਸੰਤ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਭਵਸਾਗਰ ਤੋਂ ਪਾਰ ਕਰਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਕ ਜੋ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਨਾਲ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੁਆਰਾ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਵੰਡਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ।

ਇਕ ਪੂਰਨ ਸੰਤ, ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ, ਇਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਅਤੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਵਿਚਕਾਰ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਇਕ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰੂਹਾਨੀ ਨਾਮ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਸਤਿਗੁਰੂ, ਇਕ ਸੰਤ ਜਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਐਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਆਮ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਹਾਰ ਨਾ ਕਰੋ, ਪਰ ਉਸ ਨਾਲ ਬੇ-ਸ਼ਰਤ ਪਿਆਰ, ਸ਼ਰਧਾ, ਯਕੀਨ, ਭਰੋਸੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਵਿਹਾਰ ਕਰੋ। ਪਰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਜਾਣਾਂਗੇ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਪੂਰਨ ਸੰਤ, ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ, ਇਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹੈ? ਅਸੀਂ ਐਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਨਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇਕ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੇਵਲ ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੁਆਰਾ ਪਹਿਚਾਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਲਈ ਅਜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣਾਂਗੇ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਮੰਨ ਰਹੇ ਹਾਂ ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਹੈ? ਇਥੇ ਕੇਵਲ ਇਕ ਰਸਤਾ ਹੈ ਅਸੀਂ ਐਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾ ਅਤੇ ਸੱਚੀ ਪ੍ਰੀਤ, ਸੱਚੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਕੇਵਲ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਜਾਣ ਨਾਲ ਹੀ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਐਸੀ ਰੂਹ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਸਾਡਾ ਮਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਹਜ ਸੁਭਾਇ ਹੋਵੈ ਸੋ ਹੋਇ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੮੨)

ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਸਦਾ ਹੀ ਸਹਿਜ ਅਵਸਥਾ ਅਟੱਲ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਛੱਤਰ ਹੇਠ ਇੰਨੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਉਸਦੇ ਛੱਤਰ ਹੇਠ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਅਨਾਦਿ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਨਣ ਦਾ ਹੱਕਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੈ ਉੱਥੇ ਪਰਮਾਤਮਾ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਕਿਥੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੈ ਉਥੇ ਨਾਮ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਹੀ ਮਾੜੇ ਵਿਚਾਰ ਨਾਮ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਿਲਕੁਲ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚਲੇ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਵਾਪਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਪੂਰਨ ਸੰਤ ਅੱਗੇ ਸੱਚੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਸੱਚੀ ਪ੍ਰੀਤ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਸਮਰਪਣ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ, ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਤਦ ਕੋਈ ਵੀ ਤੁਹਾਡੀ ਰੂਹਾਨੀ ਤਰੱਕੀ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦਾ।

ਕੋਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਰੂਹਾਨੀ ਅਨੁਭਵ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣਾ ਆਪ ਪੂਰਨ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ਨਾਲ ਬਖ਼ਸ਼ੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਇਹ ਹਨ:

• ਗੁਰ ਦਰਸ਼ਨ
• ਦੂਸਰੇ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ
• ਦੈਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ
• ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਦੇਖਣਾ
• ਬੱਜਰ ਕਪਾਟਾਂ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਣਾ
• ਦਸਮ ਦੁਆਰ ਦਾ ਖੁੱਲ੍ਹਣਾ

ਇਹ ਇਕ ਸਤਿ ਸੰਗਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਬੈਠਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਆਮ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ:

ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰੈ ਸੁ ਪ੍ਰਭ ਕੈ ਰੰਗਿ ॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੮੨)

ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਅਨਾਦਿ ਸਤਿ ਦੀਆਂ ਅਨਾਦਿ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਿੱਧੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਧੀਆਂ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਬੈਠੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਜੋ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਰਿੱਧੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਧੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਬੋਲਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜੋ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਉਹ ਜ਼ਰੂਰ ਵਾਪਰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੀ ਸਤਿ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਕਈ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਅਤੇ ਸਦਾ ਸੁਹਾਗਣਾਂ ਵੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਦੀ ਸਤਿ ਸੰਗਤ ਨਾਲੋਂ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਸਥਾਨ ਵਧੀਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਗੁਰ ਸਾਗਰ ਹੈ, ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਹੈ, ਦਰਗਾਹ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਵੀ ਰੂਹਾਨੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਸੋਚਦੇ ਹੋ ਉਹ ਸਤਿ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਹੀ ਰੂਹਾਨੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਸਤਿ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਹੱਤਵ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ:

ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਭ ਜਨੁ ਏਕੋ ਜਾਨੁ ॥੮॥੧੪॥

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ, ਅੰਗ ੨੮੨)

ਜਨ ਇਕ ਪੂਰਨ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ, ਇਕ ਪੂਰਨ ਸੰਤ, ਇਕ ਸਤਿਗੁਰੂ ਹੈ। ਇਕ ‘ਜਨ’ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਵਾਪਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਇਕ ਜਨ ਬਣਨਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਕਦ ? ਉੱਤਰ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੀ ਕਿਸਮਤ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਇਸ ਪੱਧਰ ਦੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਤਿ ਕਰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੋ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਹੋਵੇ ਵਧੀਆ ਹੈ ਕਿ ਇਕ ਹੋ ਜਾਓ। ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਹੁਕਮ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਕਮ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਅਨਾਦਿ ਅਨੰਦ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਵਿਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਅਨਾਦਿ ਖ਼ਜ਼ਾਨਿਆਂ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਾਂਗੇ। ਜਦ ਇਹ ਵਾਪਰੇਗਾ ਤਦ ਅਸੀਂ ਸਤਿ ਵਿਚ ਇਹ ਸਮਝ ਜਾਵਾਂਗੇ ਜੋ ਇਸ ਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦੀ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।